Stress-release en helen van trauma

“The body keeps the score” (in het Nederlands: Traumasporen), is een bekend boek van de in de VS werkende Nederlander Bessel van der Kolk, toonaangevend neurowetenschapper op het gebied van trauma- en stressregulatie. In dit boek toont hij aan wat het effect van stress en trauma is op de hersenen en het lichaam (1). In deze BLOG leg ik kort uit hoe stress en trauma op het lichaam inwerken, hoe je de stress en trauma weer kwijt kunt raken en hoe ik dit toepas in mijn massagetherapie praktijk.

De effecten van stress en trauma op het lichaam
Wat stress en trauma gemeen hebben is dat de gebeurtenis die er aan ten grondslag ligt door de persoon in kwestie niet adequaat verwerkt kan worden en zich vervolgens vastzet in het lijf. De persoon wordt door de gebeurtenis ‘overweldigd’. Gemeenschappelijk onderzoek van dr. John Upledger en biofysicus dr. Zvi Karni resulteerde in de ontdekking dat in het lichaam een afdruk van fysieke krachten, veroorzaakt door ongelukken, verwondingen of emotionele shock, wordt vastgehouden (4). De gebeurtenis kan iets kleins zijn, zoals een nare opmerking die je raakt, pestgedrag, een duw of klap, of erger: het verlies van een relatie, een geliefde of een baan, een ongeluk, een operatie, mishandeling of misdrijf. Stel je de gebeurtenis voor als een pijl (energie) die bij je naar binnen komt. Doordat je de gebeurtenis op dat moment (fysiek, mentaal of emotioneel) niet kunt verwerken, zet de energie zich vast in je lijf. De plek waar de energie zich vastzet is in het bindweefsel. Het bindweefsel is een verticale structuur in je lichaam. Bindweefsel bevindt zich overal: onder de huid, om en tussen de organen, om spieren, bloedvaten en botten en verbind dus alle lichaamssystemen met elkaar. Via bindweefsel staat alles dus met elkaar in verbinding (*). Bindweefsel (‘connective tissue’ in het Engels), biedt bescherming en stevigheid, maar is ook elastisch en kan dus makkelijk meebewegen en van vorm veranderen (zie figuur). Onder invloed van (voortdurende) stress of trauma vervormt het bindweefsel. In plaats van elastisch wordt het plaatselijk stijf, de open, losse structuur verdicht en verhard. Deze samengebalde energie wordt vaak ingekapseld en van de rest van het lichaam geïsoleerd. Wat er ook gebeurt is dat door deze plaatselijke verdichtingen het op andere plaatsen gaat ‘trekken’. Stel je voor dat je een knoop legt in een glad t-shirt: hierdoor krijg je plooien en gaat het op andere plekken ‘trekken’. Dit is ook wat er in je lijf gebeurt: niet de plek waar de verdichting zit geeft klachten, maar het patroon van afgeleide pijn (daar waar het ‘trekt’). Alhoewel een redelijk gezond persoon zich zal aanpassen, gebruikt het lichaam toch extra energie om normaal te blijven functioneren. Naarmate de tijd verstrijkt kunnen de aanpassingspatronen hun effectiviteit verliezen. Dan kunnen klachten ontstaan, die steeds moeilijker te negeren zijn.

(*) Dit bijzondere gegeven dat via bindweefsel alles met elkaar in verbinding staat is tevens een verklaring voor de werking van bijvoorbeeld voetreflexologie en acupunctuur en eigenlijk alle natuurgeneeskundige behandelingen. Het belang van bindweefsel wordt in de westerse geneeskunde nog maar sinds kort onderkend, maar is nu (onder meer door het werk van Bessel van der Kolk) erg ‘hot’. Bijzonder is dat in de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCG) deze kennis dus eigenlijk al lang bekend was: als je kijkt naar de loop van de meridianen, dan volgen deze de verticale bindweefselstructuren en elke meridiaan is ook gelinkt aan een orgaan. Meer lezen over TCG: zie BLOG over energetische massage.

Stress-release en helen van trauma
Het goede nieuws is: het bindweefsel kan de spanning ook weer loslaten, waarbij het zijn oorspronkelijke vorm aanneemt. Het enige wat hiervoor nodig is, is dat het lichaam zich bewust wordt van de spanning en wordt uitgenodigd om de spanning los te laten. Er zijn heel veel methoden ontwikkeld om ervoor te zorgen dat de spanning zich kan ontladen. Als het gaat om stress kan yoga of mindfulness voldoende zijn. Voor het helen van zware trauma is er EMDR, SER (Somatic Experience), neurofeedback en cranio-sacraal therapie (en nog vele andere methoden). Sommige methoden hebben een fysieke insteek (aanraking), andere werken met visualisaties en gesprekstechnieken, vaak ook een combinatie van beide.

Hoe werkt het in mijn praktijk
Wanneer iemand met een klacht in mijn praktijk komt, vraag ik de klacht uit (anamnese) en doe lichamelijk onderzoek. Bij de bodyscan voel ik de energie van het lijf (weinig of veel). Ik check de soepelheid van het onderhuidse bindweefsel, de algehele spierspanning en vaak tref ik spierknopen aan die de klacht kunnen verklaren. In de meeste gevallen vind ik een fysieke oorzaak van een klacht. Maar niet altijd. In zo’n geval kan het zijn dat  een emotioneel niet verwerkte gebeurtenis ten grondslag ligt aan de klacht. Vaak is dit energetisch voelbaar; de plek ‘resoneert’ niet. Zowel ik als de client ervaart weinig of geen ‘contact’ met de plek. Door de plek vast te houden en met de cliënt te onderzoeken en te bevragen, kan de spanning loskomen. Vaak helpt het om te visualiseren hoe de plek er uit ziet. Wanneer dit gebeurt verzacht de plek, er komt warmte vrij en vaak geeft de client aan dat de energie weer gaat stromen. Wat ik ook vaak hoor is dat ‘de plek er weer bij hoort’. Een prachtig compliment. Ik heb het nu een paar keer meegemaakt dat een post-operatief trauma ten grondslag lag aan een klacht. Na een operatie ben je gedesoriënteerd, je hebt pijn, je voelt je alleen. Wanneer daar niet adequaat op gereageerd wordt door het personeel en je aan je lot wordt overgelaten, kan dit een trauma opleveren. Het is heel triest, maar helaas waar. Ik wil mezelf niet profileren als een trauma expert en realiseer me terdege dat voor het werken met grote, zware trauma’s veel meer expertise nodig is dan ik bezit. Maar met stress en micro-trauma kan ik uit de voeten, zolang er een relatie is met het lichaam, zoals in deze BLOG beschreven. De manuele en verbale vaardigheden die ik gebruik heb ik geleerd tijdens mijn 3-jarige massage-opleiding en tijdens het eerste jaar van de  cranio-sacraal opleiding.

Literatuur:
(1) Traumasporen, Bessel van der Kolk (2022)
(2) De tijger ontwaakt, Peter A. Levine (2007)
(3) Craniosacral therapy, John E. Upledger, Jon D. Vredevoogd (1983).
(4) Werkboek Somato Emotional Release 1 en 2. Upledger instituut Nederland (2020).