De Nervus Vagus: zenuw die rust brengt

In september heb ik bij het Upledger instituut de masterclass Nervus Vagus gevolgd, onderdeel van de opleiding tot cranio-sacraal therapeut, waarvan ik het eerste jaar heb afgerond. Tijdens de masterclass werd de werking van deze belangrijkste zenuw uitgelegd en hebben we oefeningen en technieken geleerd om de nervus vagus te stimuleren, zodat er meer ontspanning optreedt. In deze BLOG ga ik in op de eigenschappen van deze zenuw, hoe hij zorgt voor rust en ontspanning, wat het effect van chronische stress is op de werking ervan en welke aandoeningen in verband worden gebracht met een niet goed functionerende Nervus Vagus. Ook geef ik tips hoe je de Nervus Vagus kan stimuleren en een zelfhulpoefening. Tenslotte geef ik wat mijn persoonlijke leerpunten waren en hoe ik de Nervus Vagus tijdens een behandeling kan meenemen. Voordat ik in ga op de Nervus Vagus eerst een korte toelichting van het zenuwstelsel in zijn algemeenheid.

Het zenuwstelsel
Het zenuwstelsel bestaat uit twee hoofdcomponenten: het centrale zenuwstelsel (CZS) en het perifere zenuwstelsel (PZS). Het CZS omvat de hersenen en het ruggenmerg, terwijl het PZS bestaat uit alle andere zenuwen in het lichaam. Een belangrijk onderdeel van het PZS is het autonome zenuwstelsel, dat verder onderverdeeld is in het sympathische en parasympatische zenuwstelsel.

Het sympathische zenuwstelsel wordt geactiveerd in tijden van stress (gevaar) en bereidt het lichaam voor op de ‘vecht-of-vlucht’-reactie. Hierbij gaat je ademhaling omhoog, je hartslag wordt sneller, de bloeddruk gaat omhoog en je spieren komen onder spanning te staan.
Het parasympatische zenuwstelsel daarentegen, is verantwoordelijk voor de “rest and digest” (rust-en-verteer)-reactie en helpt het lichaam te ontspannen en te herstellen. Je ademt dan trager en dieper, je hartslag is laag en je spieren staan in ruststand. Het zenuwstelsel werkt zo dat beide zenuwstelsels niet tegelijk actief kunnen zijn. Er is sprake van een aan/uit knop: óf je sympathische zenuwstelsel staat aan (ACTIE); óf je parasympatische (RUST).

De Nervus Vagus
De Nervus Vagus heeft twee takken: een ventrale (buik) en een dorsale (rug). Beide hebben een heel andere functie, het voert te ver hier nu op in te gaan. De Nervus Vagus is de belangrijkste zenuw van je parasympatische systeem, de langste van alle twaalf hersenzenuwen én de zenuw met het meest uitgestrekte innervatiegebied (d.w.z. weefsel dat hij aanstuurt), zie de afbeelding hieronder. De naam Nervus Vagus is afgeleid van het Latijnse ‘Vagabondus’, wat zwervend betekent, omdat hij heel veel vertakkingen heeft. Zo loopt hij vanuit de hersenen naar het hoofd (oren, ogen, gezicht), de hals (slokdarm, strottenhoofd, stembanden), het borstgebied (longen, hart) en de buik (lever, maag, milt, alvleesklier, nieren, dunne darm en een deel van de dikke darm). Omdat de vezels van de nervus vagus tussen het brein, het hart, de longen en de buikruimte lopen, wordt hij ook wel gezien als de dirigent van het innerlijk orkest.

Een goed werkende Nervus Vagus brengt niet alleen rust, herstel en vertering maar draagt er ook toe bij dat we ons makkelijker kunnen verbinden met anderen. De nervus vagus stuurt onze ogen, oren en gezichtsspieren aan, waarmee we communiceren met onze omgeving en emoties tonen. Denk aan hoe baby’s contact maken met hun ouders (nodig voor overleving) en hoe je met een vriendelijk gezicht en stem conflicten de-escaleert.

Daarnaast speelt de Nervus Vagus een belangrijke rol in het omgaan met ‘de uitdagingen van het leven’. De polyvagaal theorie van Dr. Stephen Porgues is direct gelinkt aan de functie van de Nervus Vagus. De theorie behelst een omschrijving (model) van onze reactie op stress, van ‘sociale overleving’ tot vechten, vluchten of bevriezen. Auteurs die hierover hebben gepubliceerd zijn Stanley Rosenberg, Luc Swinnen en Deb Dana.

Effect van chronische stress op de balans tussen stress en rust
Bij een goede balans tussen stress en rust wordt je sympathische zenuwstelsel alleen geactiveerd als het nodig is, bijvoorbeeld als je snel moet reageren of als je gaat sporten. Als vanzelf moet je lichaam dan ook weer het parasympatische zenuwstelsel activeren om de ontspanning weer te vinden. Bij veel mensen gebeurt dit echter niet goed, omdat ze last hebben van chronische stress. Hierdoor denkt het brein dat er altijd een dreiging is, zelfs als deze mentaal is, waardoor het lichaam in de vecht-vlucht stand blijft staan. Dit is echter een enorme aanslag op je hele systeem, omdat alles onder hoogspanning staat. Je kunt dan regulatietechnieken inzetten om zelf het parasympatische zenuwstelsel te stimuleren en zo weer te ontspannen. Hieronder vind je een aantal tips hoe je dit kunt doen.

Aandoeningen die in verband gebracht worden met een niet goed functionerende nervus vagus

• Overgewicht/obesitas
• Prikkelbare Darmsyndroom (PDS)
• Depressie
• Angst
• Bradycardie (abnormaal lage hartfrequentie)
• Moeite met slikken
• Verlate maaglediging
• Vagovasale syncope: flauwvallen door onvoldoende bloedtoevoer naar het brein
• B12 tekort
• Chronische ontstekingen: de nervus vagus reguleert ontstekingsreflexen
• Onvoldoende hoestreflex

Tips om de Nervus vagus te stimuleren

• Ademhalingsoefeningen
• Zingen, neuriën, gorgelen
• Yoga, Tai Chi en mindfulness (productie GABA, kalmerende neurotransmittor in het brein)
• Meditatie
• De natuur opzoeken en aardingsoefeningen doen.
• Probiotica zou via darmen vagus stimuleren
• Positieve sociale relaties – met compassie denken over de mensen om je heen
• Massage (voeten, nek, oren)
  
  Interessante sites met tips:
  
• https://www.allwayshealthy.nl/blog/nervus-vagus-oefeningen/
• https://charlottelabee.com/hoe-je-zelf-je-zenuwstelsel-kunt-reguleren-en-waarom-dat-belangrijk-is/